De economie trekt aan. Ook in de maakindustrie gaat het steeds beter. Daarmee wordt het tekort aan technisch personeel weer voelbaar. Ben Dankbaar (hoogleraar Bedrijfskunde) en Piet Mosterd (ondernemer en initiatiefnemer Fieldlap Industrial Robotics) beschrijven in het artikel 'Maakbedrijven moeten accepteren dat zij zelf een leeromgeving vormen", dat bedrijven ervan uit moeten gaan dat schoolverlaters nog geen vak beheersen.

Maakbedrijven moeten accepteren dat zij zelf een leeromgeving vormen

Het gaat goed met de industrie. Onvermijdelijk wordt daarmee het tekort aan technisch personeel weer voelbaar, juist voor kleine en middelgrote ondernemingen. Er zijn in de afgelopen jaren al heel wat initiatieven geweest om dit probleem aan te pakken. Er waren ‘Kies Techniek’ campagnes, speciaal ook voor meiden, de topsectoren kregen allemaal een ‘Human Capital Agenda’ en er is een landelijk ‘Techniekpact’ afgesloten tussen alle betrokken organisaties. Centraal staat daarbij steeds de samenwerking tussen onderwijsinstellingen en bedrijven, bij voorkeur in regionaal verband.

We noemen als voorbeeld de regionale bedrijfsschool De Techniek Academie in Harderwijk. Bedrijven in de elektrotechniek, installatietechniek, machinebouw en metaal hebben zich in deze Academie verenigd. Sinds 2012 verzorgt zij zes technische beroepsopleidingen op MBO-2 en 3 BBL niveau in samenwerking met het ROC Landstede. Studenten worden aangenomen door de Academie, passend bij de wensen van de leerbedrijven die lid zijn van de vereniging De Techniek Academie. De Academie betaalt ook hun salaris. De student komt na het halen van zijn of haar diploma in dienst van het bedrijf.

Dit soort samenwerking tussen bedrijven en onderwijs levert zeker wat op, maar het gaat vaak langzaam. De regels voor het veranderen van curricula zijn complex en docenten die een hoge werkdruk ervaren staan niet altijd te trappelen.

In plaats van daarover te klagen, zouden bedrijven er beter aan doen hun eigen organisatie tegen het licht te houden. Bedrijven werken nog vaak vanuit de veronderstelling dat scholen onmiddellijk inzetbare werknemers moeten opleveren. Dat is zelden het geval en zal ook in de toekomst door de snelle veranderingen in bedrijven niet lukken.

"Het is misschien beter om er als leerbedrijf vanuit te gaan dat schoolverlaters geen vak beheersen".

In plaats daarvan moeten bedrijven accepteren dat zij zelf leeromgevingen zijn, niet alleen voor jonge mensen, die onderwijs op school combineren met de praktijk, maar ook voor ouderen en zij-instromers. Werknemers leren meer tijdens het werk dan ze op school geleerd hebben. Wanneer een werknemer de dertig gepasseerd is, is een werkgever nauwelijks nog geïnteresseerd in zijn of haar primaire opleiding. Wat heeft betrokkene daarna geleerd?

We noemen nadrukkelijk ook zij-instromers. Het wordt normaal gevonden, wanneer iemand met een technische opleiding een niet-technisch beroep kiest, maar bij het omgekeerde traject doen we vaak heel moeilijk. Er is een tekort aan technisch opgeleid personeel, maar er is geen tekort aan technisch talent! Waarom zou een meisje dat een opleiding dierenverzorging heeft gedaan en niet aan de slag komt of er genoeg van heeft, niet ook kunnen leren lassen of een robot bedienen? Parate kennis is minder belangrijk dan ambitie en het vermogen nieuwe vaardigheden te verwerven.

Geen vak

Waar bedrijven behoefte aan hebben, zijn mensen die bereid en in staat zijn om te leren. En dat is wat bedrijven van scholen mogen verwachten: dat scholieren geleerd hebben om te leren. Leren om te leren doe je natuurlijk aan de hand van concrete vakken en op verschillende niveaus (taakgericht, oplossingsgericht, probleemgericht). Daarom is er gelukkig vaak ook inhoudelijke kennis voorhanden. Toch is het misschien beter om er als bedrijf vanuit te gaan dat schoolverlaters geen vak geleerd hebben. Dan valt het allicht mee, maar dan ben je er wel op voorbereid dat je als bedrijf de mensen verder moet opleiden.

Er zijn nog steeds scholen én bedrijven die denken dat bedrijfsopleidingen en bedrijfsscholen een impliciete kritiek zijn op het bestaande onderwijs. Het is beter om bedrijfsscholen en bedrijfsopleidingen te zien als een noodzakelijk onderdeel van de bedrijfsvoering in ieder bedrijf. Ieder zichzelf respecterend bedrijf zou, al dan niet in samenwerking met andere bedrijven, moeten beschikken over een eigen opleidingsorganisatie. Men kan daarvoor opleiders in dienst nemen, maar heel vaak zijn ervaren medewerkers daar ook heel geschikt voor. Kost dat geld? Ja, dat kost geld. Dat komt er van als je investeren in menselijk kapitaal serieus neemt. De overheid zou dat kunnen ondersteunen door investeringen in personeel op dezelfde wijze te behandelen als investeringen in R&D.

Ben Dankbaar is emeritus hoogleraar bedrijfskunde Radboud Universiteit Nijmegen, Piet Mosterd is ondernemer en initiatiefnemer van Fieldlab Industrial Robotics (opleiden en certificeren van functies voor robottoepassingen).
Klik hier voor het originele artikel